Kaszel to powszechny objaw zarówno chorób infekcyjnych, jak i przewlekłych. Może pojawić się także w wyniku np. zachłyśnięcia czy podrażnienia dróg oddechowych przez różne czynniki zewnętrzne. Jakie mogą być przyczyny kaszlu? I jak leczyć uporczywy kaszel?

Skąd się bierze kaszel?

Kaszel jest naturalnym odruchem obronnym organizmu. Polega na nagłym, gwałtownym wyrzuceniu powietrza z dolnych dróg oddechowych. Jest odpowiedzią na podrażnienie nerwów w drogach oddechowych, spowodowane np.:

• stanem zapalnym,
• ciałem obcym,
• czynnikami drażniącymi,
• skurczem mięśni gładkich^[1].

Co może wywołać kaszel?

Kaszel w zależności od czasu jego trwania można podzielić na:

• ostry – do 3 tygodni,
• podostry – między 3 a 8 tygodni,
• przewlekły – powyżej 8 tygodni^[2].

Przyczyną ostrego, uporczywego kaszlu najczęściej jest zakażenie dróg oddechowych – zwykle wirusowe, czasem także bakteryjne. Może się również pojawiać w wyniku alergii czy podrażnienia przez czynniki zewnętrzne – ciało obce, pył, gaz itp.

Kaszel przewlekły może mieć wiele przyczyn. Niektóre są niegroźne, np. suchy kaszel jest skutkiem ubocznym niektórych leków na nadciśnienie. Inne wiążą się z chorobami przewlekłymi – mukowiscydozą, astmą czy przewlekłą obturacyjną chorobą płuc. Kaszel często towarzyszy też palaczom. Czasami objaw ten świadczy o groźnych chorobach, np. nowotworowych.

Kaszel suchy czy mokry?

Jeśli w przebiegu choroby następuje nadprodukcja śluzu, to zalega on w oskrzelach. Utrudnia ich prawidłową pracę i stwarza korzystne środowisko do rozwoju patogenów. Kaszel jest wtedy mokry i ma na celu usunięcie tej niepotrzebnej wydzieliny. Jest głęboki i towarzyszy mu odkrztuszanie śluzu. Często nasila się po przebudzeniu, gdy trzeba się pozbyć wydzieliny zgromadzonej w oskrzelach po nocy.

Jednak kaszel może pojawić się nawet wtedy, gdy w oskrzelach nie zalega wydzielina – określa się go wtedy jako suchy. Nasila się wieczorem i często ma charakter napadowy. Jest bardziej męczący niż kaszel mokry.

Jak leczyć uporczywy kaszel?

Najważniejsze to dobrać odpowiedni lek do rodzaju kaszlu. Preparaty na mokry kaszel będą rozrzedzać wydzielinę w oskrzelach i ułatwiać jej odkrztuszenie. Z kolei te na suchy mają hamować odruch kaszlu. Warto wspomnieć, że w przebiegu infekcji często początkowo kaszel jest suchy, a potem przemienia się w mokry.

Na suchy kaszel warto zastosować preparaty na bazie np. butamiratu. To substancja hamująca ośrodkowo odruch kaszlu, która dodatkowo lekko rozkurcza oskrzela. Daje niewiele działań niepożądanych i może być stosowana już od 2. miesiąca życia.

Z kolei syropy i tabletki na męczący kaszel mokry mogą zawierać np. ambroksol. To składnik, który rozrzedza gęsty, lepki śluz zalegający w oskrzelach. Dodatkowo pobudza też ruchy rzęsek obecnych na nabłonku dróg oddechowych. W ten sposób pomaga transportować śluz w wyższe partie drzewa oskrzelowego, co ułatwia jego odkrztuszanie^[3].

Ostry kaszel w przebiegu infekcji można spróbować wyleczyć samodzielnie. Kiedy warto skonsultować się z lekarzem? Jeśli kaszel mimo stosowanych środków jest tak samo uciążliwy i nie ustępuje lub jeśli towarzyszą mu niepokojące objawy (np. krwioplucie). Warto też poszukać przyczyny przewlekłego kaszlu, nawet jeśli nie jest on dokuczliwy na co dzień.

^[1] Krenke, K., Doniec, Z., Mastalerz-Migas, A., Mazurek, H., Bieńkowski, P., Jackowska, T., & Kulus, M. (2022). Zalecenia postępowania diagnostyczno – terapeutycznego w kaszlu u dzieci – aktualizacja. General Practitioner/Lekarz POZ, 8(3), 173-192.

^[2] Krenke, R., Chorostowska-Wynimko, J., Dąbrowska, M., Bieńkowski, P., Arcimowicz, M.,  & Grabczak, E. et al. (2018). Postępowanie w kaszlu u osób dorosłych – rekomendacje dla lekarzy rodzinnych. Lekarz POZ, 4(6), 425-452.

^[3] Jędrzejek, M., Pokorna-Kałwak, D., & Mastalerz-Migas, A. (2020). Praktyczne zastosowanie leków mukoaktywnych. Lekarz POZ, 1, 14-19.