Zdarza się, że szukanie przyczyny niepłodności jest jak szukanie igły w stogu siana. Para poddaje się kolejnym badaniom, ich wyniki teoretycznie są dobre, a mimo to wciąż nie dochodzi do zapłodnienia. Wówczas specjalista leczenia niepłodności może zalecić niepłodnemu partnerowi wykonanie badania DNA plemników, by sprawdzić, czy w ich materiale genetycznym nie występują nieprawidłowości utrudniające poczęcie dziecka. Na czym polega badanie DNA plemników i kiedy się je wykonuje? Przeczytaj!

DNA plemnika – jaką rolę pełni w procesie zapłodnienia?

Każdy plemnik wyposażony jest w chromatynę plemnikową, która wypełnia jego jądro komórkowe. Poza białkami chromatyna ta zawiera w sobie materiał genetyczny (DNA) przekazywany później potomstwu w momencie zapłodnienia. Nośnikiem informacji genetycznej jest oczywiście również komórka jajowa. DNA dziecka pochodzi więc zawsze od obojga rodziców – w połowie od mamy i w połowie od taty. Niestety zdarza się, że chromatyna plemnikowa ulegnie uszkodzeniu. Takie zjawisko nazywamy właśnie fragmentacją DNA.

Po co wykonuje się badanie fragmentacji DNA plemników?

Plemnik posiadający uszkodzony materiał genetyczny co prawda jest w stanie zapłodnić komórkę jajową, ale będzie się to wiązało z ryzykiem wczesnego poronienia lub urodzenia dziecka dotkniętego wadą genetyczną. Badanie fragmentacji DNA plemników pozwala ocenić stopień tego uszkodzenia, a więc i szansę mężczyzny na spłodzenie zdrowego potomstwa. Metod oceniających stopień fragmentacji DNA w plemnikach mamy wiele. Jedną z najpopularniejszych, stosowaną również w klinice leczenia niepłodności Gyncentrum, jest metoda dyspersji chromatyny jądrowej (ang. Sperm Chromatin Dispersion, SCD).

Badanie DNA plemników – jaki wynik powinien zaniepokoić?

U każdego mężczyzny jakiś procent plemników ma wadliwe DNA. Ważne jednak, aby procent ten był możliwie jak najmniejszy. Tymczasem życie we współczesnym świecie na każdym kroku naraża mężczyzn na działanie czynników, które zaburzają integralność DNA w ich plemnikach, a co za tym idzie obniżają płodność – stres, używki, nieracjonalna dieta, kontakt z substancjami toksycznymi – to tylko niektóre czynniki wpływające na płodność mężczyzny oraz jakość materiału genetycznego zawartego w jego plemnikach.

Zapewne zadajesz sobie pytanie: Jaki stopień fragmentacji DNA w plemnikach jest dopuszczalny, a kiedy możemy już mówić o patologii? Otóż odsetek plemników wykazujących uszkodzenia chromatyny według indeksu DFI (DNA Fragmentation Index) powinien być mniejszy niż 15%. Jeśli wynosi 15-29%, płodność u mężczyzn jest obniżona. Jeśli natomiast osiągnie 30% lub więcej, oznacza to duże uszkodzenia w materiale genetycznym plemników.

Jakie są wskazania do badania DNA plemników?

W klinice leczenia niepłodności Gyncentrum test SCD jest zalecany w przypadku par bezskutecznie starających się o dziecko oraz doświadczających nawykowych poronień. Badanie to powinni rozważyć również panowie po 40-tce oraz narażeni na działanie szkodliwych czynników fizycznych i chemicznych. Ponadto proponuje się je parom przystępującym do procedury in vitro. Warto dodać, że badanie DNA plemników wykonuje się zarówno przy prawidłowym jak i nieprawidłowym wyniku seminogramu, ponieważ nawet parametry nasienia mieszczące się w normie nie wykluczają możliwości wystąpienia uszkodzeń w DNA plemników. Dodatkowym wskazaniem do wykonania testu może być:

• otyłość,
• cukrzyca,
• stosowanie niektórych leków, np. na nadciśnienie tętnicze.

Jak przygotować się do badania DNA plemników?

Do badania DNA plemników mężczyzna przygotowuje się tak samo jak do standardowego badania nasienia, a więc musi zachować 3-5-dniową abstynencję seksualną, nie sięgać po używki oraz unikać wysiłku fizycznego.

Czy stopień fragmentacji DNA w plemnikach można zmniejszyć?

Jak najbardziej! Czasem wystarczy zmiana stylu życia, w tym rezygnacja z używek, zmiana diety na zdrowszą czy zwiększenie aktywności fizycznej, by procent plemników z uszkodzonym DNA zmniejszył się. Chodzi o wyeliminowanie wszystkich czynników mających destrukcyjny wpływ na nasienie oraz destabilizujących zawarty w nim materiał genetyczny.

Podsumowując, badanie DNA plemników odgrywa kluczową rolę w diagnostyce niepłodności u mężczyzn, szczególnie w sytuacji, gdy pozostałe badania nie ujawniają nieprawidłowości. Uszkodzenia w DNA plemników mogą prowadzić do poronień lub wystąpienia wad genetycznych u potomstwa. Wartość indeksu DFI wynosząca poniżej 15% jest uznawana za prawidłową, a powyżej 30% świadczy o poważnych zaburzeniach. Badanie to jest zalecane zarówno parom borykającym się z trudnościami w zajściu w ciążę, jak i mężczyznom po 40. roku życia oraz tym, którzy są narażeni na działanie szkodliwych czynników środowiskowych. Istnieją sposoby na zmniejszenie poziomu fragmentacji DNA w plemnikach, a jednym z nich jest zmiana trybu życia na bardziej higieniczny.